Thúc đẩy tăng trưởng dựa trên đổi mới sáng tạo

Tăng trưởng năm 2021 có thể dưới 6%

Hầu hết các dự báo gần đây, nhất là của các tổ chức quốc tế đều cho rằng, tăng trưởng kinh tế 2021 sẽ phục hồi mạnh quanh mức 7%, trong khi lạm phát được kiềm chế dưới 4%. Tuy nhiên, vẫn còn rất nhiều rủi ro, đặc biệt là các yếu tố khách quan bên ngoài có thể tác động tiêu cực đến tăng trưởng kinh tế và các cân đối vĩ mô lớn trong năm nay.

Nhưng không vì các dự báo tích cực mà “ngủ quên trên chiến thắng”; đồng thời, phải giải quyết tốt các thách thức, khó khăn trong nước; hóa giải được các áp lực bên ngoài thì mới có cơ hội đạt được tăng trưởng cao trong năm 2021 như dự báo, tạo nền bền vững cho những năm tiếp theo.

Đây là nhận định được các chuyên gia đưa ra tại hội thảo: “Báo cáo kinh tế Việt Nam 2020: Thúc đẩy tăng trưởng kinh tế dựa trên đổi mới sáng tạo”, do Viện Kinh tế Việt Nam (thuộc Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam) tổ chức mới đây. Theo PGS. TS. Bùi Nhật Quang, Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, kết thúc năm 2020, Việt Nam đã đạt được “mục tiêu kép”: Vừa phục hồi và phát triển kinh tế-xã hội; vừa quyết liệt phòng, chống dịch bệnh hiệu quả. Theo đó, mặc dù tốc độ tăng trưởng kinh tế cả năm 2020 chỉ đạt 2,91% - mức thấp nhất kể từ sau Đổi mới năm 1986 và cho thấy tác động mạnh mẽ của đại dịch Covid-19, nhưng đó vẫn là tốc độ tăng trưởng rất ấn tượng trong bối cảnh rất nhiều nền kinh tế thế giới tăng trưởng âm.

Theo TS. Võ Trí Thành, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược Thương hiệu và Cạnh tranh, dù còn nhiều vấn đề phải tiếp tục phân tích rõ nhưng năm 2020 đã cho thấy sức chống chịu tốt của nền kinh tế. Điều này được thể hiện ở 4 yếu tố: Đà phục hồi mạnh của nội địa (đặc biệt nhờ tiết kiệm tăng mặc dù thu nhập giảm) sau khi dịch được khống chế; Phòng chống dịch Covid-19 hiệu quả (là nhân tố quyết định); Độ dẻo dai, linh hoạt của doanh nghiệp; Các gói hỗ trợ của Nhà nước. Bổ sung thêm về thành công của Việt Nam, PGS.TS. Trần Đình Thiên, thành viên Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng cho rằng, ngoài các giải pháp quyết liệt, trực diện và ngắn hạn trong đối phó với Covid-19 với tinh thần “chống dịch như chống giặc”, thì phải đề cập tới một yếu tố quan trọng mang tính xuyên suốt khác là chúng ta đã duy trì được ổn định kinh tế vĩ mô và đà tăng trưởng tốt trong suốt những năm trước 2020.

Về triển vọng 2021, Viện Kinh tế Việt Nam đưa ra 3 kịch bản tăng trưởng: GDP 2021 có thể đạt 5,49% (kịch bản cơ sở); 6,9% (kịch bản cao) và 3,48% (kịch bản thấp). “Khả năng đạt được mỗi kịch bản trong thực tế phụ thuộc vào tình hình kinh tế thế giới và sự tăng cường năng lực hấp thụ vốn FDI”, ông Phạm Sỹ An (Viện Kinh tế Việt Nam) cho biết. Theo TS. Lý Đại Hùng, Phòng Kinh tế vĩ mô và Thể chế kinh tế (Viện Kinh tế Việt Nam), kết hợp mô hình dự báo trên với các dự báo của các tổ chức quốc tế và mục tiêu tăng trưởng mà Chính phủ đặt ra cho thấy, kịch bản tăng trưởng cao chỉ có thể đạt được nếu kinh tế thế giới tăng trưởng mạnh, giá dầu ổn định và nền kinh tế nội địa cải thiện được khả năng hấp thụ vốn FDI.

Các chuyên gia cho rằng, trong bối cảnh rủi ro, bất định vẫn rất lớn hiện nay, việc phòng, chống đại dịch vẫn là yếu tố cốt lõi, là điều kiện tiên quyết để thành công trong hồi phục kinh tế. Đồng thời, cần tránh tâm lý chủ quan cho rằng, Việt Nam đang ở nhóm tăng trưởng cao nhất thì có nghĩa là nhiều vấn đề về cơ cấu và chất lượng tăng trưởng đã được giải quyết. Trái lại, các điểm nghẽn vẫn cần phải được tập trung tháo gỡ một cách quyết liệt.

Cơ hội vàng để tăng tốc

Bên cạnh đó, do Covid-19 có những đặc trưng, tác động mới khác biệt với các đợt khủng hoảng trước, nên việc chống suy giảm tăng trưởng trong và sau đại dịch cũng khó và phức tạp hơn. Tuy nhiên, một yếu tố không thể thiếu trong thiết kế và thực thi chính sách mà ai cũng thấy rõ là phải coi trọng vấn đề chuyển đổi số. Theo PGS. TS. Bùi Nhật Quang, thách thức mà dịch bệnh Covid-19 tạo ra cho nền kinh tế là rất lớn, nhưng cơ hội đem lại cũng không phải nhỏ. “Thực hiện giãn cách xã hội, giảm thiểu tiếp xúc trực tiếp nhưng vẫn phải đảm bảo hoạt động phát triển kinh tế-xã hội diễn ra bình thường đã buộc Chính phủ, các bộ, ban, ngành, doanh nghiệp, người dân đẩy nhanh quá trình chuyển đổi số. Sự phát triển mạnh mẽ của các ngành dựa trên nền tảng số trong bối cảnh dịch bệnh đã cho thấy lợi ích tiềm năng to lớn của chuyển đổi số đối với nền kinh tế”, ông nói.

TS. Lê Xuân Sang, Phó Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam cho rằng, đại dịch Covid-19 chính là cú huých quan trọng đối với quá trình chuyển đổi số vốn đã diễn ra ở Việt Nam trong một vài năm qua. Nhưng chuyên gia này cũng đặt ra lo ngại quá trình chuyển đổi số liệu có bị “chùng xuống” một khi dịch được kiểm soát? Nhìn nhận chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo là một quá trình để tạo động lực mới cho tăng trưởng kinh tế chứ không phải chỉ để đối phó với dịch bệnh, các chuyên gia khuyến nghị cần xây dựng, triển khai thực hiện sớm Chiến lược chuyển đổi số trong kết hợp với các gói kích thích kinh tế (mới) và các giải pháp cơ cấu lại ngành/hàng liên quan. Đồng thời, cần xây dựng, thực hiện các quy định/giải pháp thúc đẩy chuyển đổi số hữu hiệu, an toàn như vấn đề an ninh số, khớp nối các chuẩn mực/tiêu chí lao động trong lĩnh vực kinh tế số và kinh tế truyền thống…

Các chuyên gia cũng nhận định, Việt Nam đang đứng trước cơ hội vàng để có thể tiệm cận, và tăng tốc bứt phá nhờ khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo. Trong đó, một số lĩnh vực hoàn toàn có thể “bước cùng” với các nước đã đi trước (như công nghệ 5G, công nghệ nano…). Thúc đẩy tăng trưởng kinh tế dựa trên đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số chính là cơ hội hiếm có để thu hẹp khoảng cách phát triển với các nước. “Cần phải thay đổi tư duy, biến công nghệ thông tin và chuyển đổi số là cú hích quan trọng và là trụ cột nền tảng để nâng đỡ quá trình phục hồi, tăng cường năng lực chống chịu và cải thiện chất lượng tăng trưởng theo hướng hiệu quả, xanh và bền vững”, báo cáo của Viện Kinh tế Việt Nam khuyến nghị.