Cộng đồng mạng và “cuộc nổi dậy” của nhà đầu tư cá nhân trên thị trường chứng khoán

GameStop đã trở thành một cái tên được nhắc đến nhiều trên các phương tiện truyền thông những ngày qua, khi cuộc đấu giữa lực lượng nhà đầu tư cá nhân và các quỹ đầu cơ ở Phố Wall hiện ra như một bộ phim kịch tính.

Giới phân tích cho rằng, trận đấu này đích thực là một cuộc nổi dậy, một cuộc cách mạng của nhà đầu tư cá nhân chống lại những "đế chế" vốn được cho là bất khả chiến bại trên thị trường tài chính. Dù kết cục có ra sao, có thể nói rằng Phố Wall đã không còn như xưa.

Dưới đây là 5 điều cần biết về hiện tượng mang tên GameStop, theo phân tích của trang CNN Business:

CÂU CHUYỆN VỀ "DAVID VÀ GOLIATH"

Nếu có một phép so sánh, thì cuộc đấu xung quanh cổ phiếu GameStop cũng giống như chuyện anh chàng David nhỏ bé chống lại người khổng lồ Goliath. Cuộc đấu này là sự giằng co giữa hai lực lượng đối lập: một bên là những nhà đầu tư cá nhân, không chuyên nghiệp - được xem như David, và một bên là những nhà bán khống chuyên nghiệp ở Phố Wall - được xem như Goliath.

Nơi để các David tập hợp lực lượng là WallStreetBets - một trang con thuộc website tập hợp thông tin Reddit. Họ trở thành "đội quân Reddit", "đám đông hung hãn trên Reddit" … cách gọi của giới truyền thông.

"Họ nhận thấy rằng những người giàu đã trở nên quá giàu bằng cách tận dụng nguồn tiền rẻ, và họ muốn có được phần của mình", ông Richard Fisher, cựu Chủ tịch chi nhánh Dallas của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) nhận định về lực lượng này.

Đội quân nhà đầu tư cá nhân đề ra hai mục tiêu chính: Đẩy ra cổ phiếu lên cao để tìm kiếm lợi nhuận cho mình, và cùng với đó, buộc các quỹ lớn phai từ bỏ trạng thái đặt cược vào sự mất giá của những công ty đang gặp khó khăn như GameStop, AMC, Macy’s…

Về phần mình, Goliath phần lớn là các quỹ đầu cơ bán khống (short) những cổ phiếu trên - tức đặt cược là những cổ phiếu này sẽ mất giá. Họ cũng là giới tinh hoa ở Phố Wall được hàng triệu nhà đầu tư trông vào để đưa ra quyết định đối với danh mục đầu tư của mình. Tuy nhiên, hoạt động trong ngành công nghiệp đầu cơ với một hệ thống lỏng lẻo được tạo ra sau cuộc khủng hoảng tài chính 2008, những "gã khổng lồ" này không hoàn toàn được yêu mến. Những bài đăng trên WallStreetBets không ngại thể hiện sự vui sướng khi chứng kiến các nhà bán khống thua lỗ hàng tỷ USD.

SỨC MẠNH CỦA CỘNG ĐỒNG MẠNG

Cộng đồng WallStreetBets - hiện có khoảng 5 triệu người theo dõi - đã có từ khoảng năm 2012. Thứ ngôn ngữ nhiều tiếng lóng, gay gắt và đôi khi khó hiểu trên diễn đàn này đã châm ngòi cho một cuộc chiến chống lại các nhà đầu tư dòng chính bị nhà đầu tư cá nhân xem là đã trở nên suy đồi.

Cộng đồng nhà đầu tư cá nhân này để ý đến GameStop - công ty quản lý chuỗi cửa hiệu thực tế bán lẻ trò chơi video - đang bị các quỹ đầu cơ bán khống mạnh cổ phiếu. Họ có một cái nhìn hoàn toàn khác so với các nhà bán khống, và bắt đầu gom mua GameStop - cổ phiếu mà họ tin là đã giảm giá quá sâu so với giá trị thực.

"CƠN ĐIÊN" GAMESTOP DIỄN RA NHƯ THẾ NÀO

Sau một thời gian hình thành, đợt tăng "kinh hoàng" của cổ phiếu GameStop thực sự bắt đầu vào ngày thứ Hai, 11/1, khi GameStop tuyên bố hội đồng quản trị công ty sẽ có 3 thành viên mới, trong đó có một người tên là Ryan Cohen - nhà đồng sáng lập Chewy, một công ty bán lẻ các sản phẩm chăm sóc thú cưng. Các nhà đầu tư cá nhân tin rằng ông Cohen sẽ đưa kinh nghiệm phát triển bán lẻ trực tuyến tới GameStop - một điều mà công ty này đang rất cần trong bối cảnh thương mại điện tử tăng trưởng mạnh và bán lẻ truyền thống suy yếu.

Trong phiên giao dịch ngày hôm đó, cổ phiếu GameStop tăng chưa đầy 13%, nhưng đà tăng được tạo ra từ phiên này hoàn toàn không bình thường. Hai ngày sau, cổ phiếu GameStop tăng 57% rồi 27%. Cùng với đó, đám đông Reddit tiếp tục "tấn công" các cổ phiếu bị bán khống mạnh khác như AMC, BlackBerry, Macy’s…

Tổng kết tháng 1, cổ phiếu GameStop đạt mức tăng 1.587%. Cách đây 1 năm, mỗi cổ phiếu GameStop có giá khoảng 4 USD, và giờ mức giá là khoảng 325 USD/cổ phiếu.

Sự tăng giá cổ phiếu này thậm chí không liên quan gì đến sức mạnh của GameStop với tư cách một công ty. Khi lực lượng Reddit ồ ạt mua quyền chọn cổ phiếu GameStop, các nhà bán khống buộc phải mua vào cổ phiếu này để đóng trạng thái nhằm tránh thua lỗ sâu hơn, dẫn tới tốc độ tăng giá cổ phiếu càng mạnh hơn. Hiện tượng này được gọi là "short squeeze" ("bán non").

Nhà bình luận Christine Romans của CNN gọi những gì xảy ra với cổ phiếu GameStop là "một cuộc nổi dậy dân túy được trang bị vũ khí là những tài khoản mua bán chứng khoán không thu phí". Và những kẻ phải khóc ròng trong câu chuyện này là giới tinh hoa Phố Wall.

"Sự trớ trêu thật thú vị", bà Romans viết. "Một đám đông trên mạng đã đánh bại những tay trong ở Phố Wall, trong chính cuộc chơi mà họ tạo ra".

ĐỘNG THÁI CỦA ROBINHOOD

Hôm thứ Ba tuần trước, GameStop là cổ phiếu được giao dịch nhiều nhất thế giới. Nhưng Robinhood - ứng dụng giao dịch cổ phiếu miễn phí được hàng triệu nhà đầu tư cá nhân sử dụng - đã có động thái cắt ngang bữa tiệc. Vào hôm thứ Năm, với lý do mức độ biến động quá lớn, Robinhood dừng cho phép giao dịch các cổ phiếu đang "hot" trên Reddit. Động thái này đặt đội quân Reddit trước hai lựa chọn: giữ cổ phiếu hoặc bán. Trong khi đó, các nhà đầu tư tổ chức - những người không cần tới Robinhood để tiến hành giao dịch - vẫn có thể mua bán bình thường.

Trong phiên ngày thứ Năm, cổ phiếu GameStop sụt hơn 44%, dù có lúc tăng gần 40% vào đầu phiên.

Sự phản kháng mạnh mẽ tức thì xuất hiện. Những nhà đầu tư cá nhân kiếm được tiền nhờ chơi cổ phiếu GameStop nổi giận. Họ đồng loạt lên tiếng trên mạng xã hội, chỉ trích rằng có vẻ như Robinhood - nền tảng đã xây dựng được thương hiệu thông qua "dân chủ hóa" hoạt động đầu tư - đã khuất phục trước sức ép của những định chế hùng mạnh ở Phố Wall.

Hạ nghị sỹ Mỹ Alexandria Ocasio-Cortez gọi quyết định của Robinhood là "không thể chấp nhận được". Một người dùng Reddit ngay lập tức đâm đơn kiện tập thể, cáo buộc Robinhood thao túng thị trường nhằm chống lại khách hàng.

Sau đó, đến đêm ngày thứ Năm, Robinhood "đầu hàng" bằng tuyên bố sẽ cho phép nối lại việc mua có hạn chế các cổ phiếu trên trong phiên ngày thứ Sáu. Ngay trong sáng ngày thứ Sáu, "cơn điên" GameStop trở lại, với mức tăng gần 100% khi thị trường vừa mở cửa.

BONG BÓNG RỐT CỤC SẼ VỠ?

Có lập luận cho rằng cổ phiếu GameStop đang được định giá thấp hơn nhiều so với giá trị thực. Tuy nhiên, chẳng mấy ai tin rằng GameStop, BlackBerry, Macy’s, AMC… - những cổ phiếu mà đội quân Reddt đang theo đuổi - có những yếu tố nền tảng đủ vững mạnh để hỗ trợ mức giá cổ phiếu "trên trời". Có thể, đến một thời điểm nào đó, hiện thực sẽ được phản ánh.

Nhưng vấn đề nằm ở chỗ, khi một bong bóng xuất hiện mà bạn rút lui quá sớm, bạn sẽ mất cơ hội chốt lời ở đỉnh. Bởi thế, cổ phiếu GameStop vẫn cứ tăng, có lẽ cho đến khi không thể tăng được nữa.

"Sẽ có những người bị đau", ông Fisher nói. "Khi hành động theo đám đông, sẽ có những người nhập cuộc ở mức giá rất cao, để rồi bị bỏng".

Ủy ban Chứng khoán và giao dịch Mỹ (SEC), cơ quan giám sát Phố Wall, đã nói sẽ "xem xét kỹ lưỡng" hành động của các nền tảng giao dịch và có thể đưa ra biện pháp nếu cần.