Trung Quốc dần thu hẹp khoảng cách trong cuộc đua dưới mặt nước với Mỹ, buộc Washington chia sẻ công nghệ tàu ngầm tuyệt mật cho đồng minh để tăng lợi thế.
Điểm mấu chốt của thỏa thuận quốc phòng ba bên AUKUS được công bố hồi tuần trước là Mỹ, Anh sẽ cung cấp công nghệ, hỗ trợ kỹ thuật để Australia chế tạo hạm đội 8 tàu ngầm hạt nhân đầu tiên. Thỏa thuận này sẽ tăng cường đáng kể sức mạnh hải quân cho Australia, một đồng minh thân cận của Mỹ ở Thái Bình Dương.
Giới quan sát đánh giá tàu ngầm chính là lĩnh vực cạnh tranh tiếp theo trong cuộc cạnh tranh quân sự giữa hai siêu cường Mỹ và Trung Quốc, khi Bắc Kinh giờ đây đã thu hẹp đáng kể khoảng cách trong năng lực thống trị bầu trời, mặt biển của Washington.
Tàu ngầm hạt nhân USS Tennessee trên đường trở về căn cứ hải quân Kings Bay ở Georgia, Mỹ, hồi tháng 2/2013. Ảnh: Reuters.
"Chúng tôi sẽ cập nhật và nâng cao năng lực chung nhằm đối phó với những mối đe dọa của thế kỷ 21, giống như những gì đã làm ở thế kỷ 20", Tổng thống Mỹ Joe Biden phát biểu trong buổi lễ tại Nhà Trắng hôm 15/9, công bố về thỏa thuận tàu ngầm với Australia.
Biden không nói rõ những mối đe dọa này là gì, nhưng nhiều chuyên gia phân tích đều cho rằng ông đang ám chỉ tới Trung Quốc, quốc gia đang cạnh tranh quyết liệt với Mỹ trên nhiều lĩnh vực, trong đó có sức mạnh quân sự.
Chỉ có 6 cường quốc hạt nhân trên thế giới, gồm Mỹ, Anh, Pháp, Nga, Trung Quốc và Ấn Độ, đang sở hữu tàu ngầm hạt nhân. Những con tàu này chạy bằng năng lượng từ lò phản ứng hạt nhân, về lý thuyết có thể hoạt động trong lòng biển lâu hơn và êm hơn so với tàu ngầm diesel - điện truyền thống. Trước Australia, Mỹ mới chỉ chia sẻ công nghệ tàu ngầm hạt nhân tuyệt mật cho Anh từ năm 1958.
Mỹ đã phát triển tàu ngầm hạt nhân từ thời Chiến tranh Lạnh và sở hữu những chiếc tàu ngầm được coi là hiện đại bậc nhất thế giới. Ngoài thực hiện nhiệm vụ răn đe hạt nhân chiến lược, tàu ngầm hạt nhân còn giúp Mỹ củng cố khả năng kiểm soát các vùng biển bằng cách bổ sung thêm một lớp bảo vệ cho tàu sân bay và tàu khu trục.
Tuy nhiên, Mỹ đang ngày càng lo ngại về cán cân quân sự ở khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, trước sự trỗi dậy nhanh chóng của Trung Quốc. Bắc Kinh gần đây mạnh tay đầu tư cho hải quân và liên tục xuất xưởng các chiến hạm mới ngày càng hiện đại.
Theo nghiên cứu của tổ chức tư vấn chính sách toàn cầu RAND, Mỹ từng lấn át Trung Quốc về sức mạnh trên không, trên biển, song khoảng cách này đã dần bị thu hẹp. RAND cho rằng Bắc Kinh đã đạt được thế cân bằng trên bầu trời và mặt biển với Washington vào năm 2017.
Trung Quốc hiện sở hữu 1.250 tên lửa đất đối không có tầm bắn 500-5.500 km. Nước này cũng đang vận hành hai tàu sân bay, 56 tàu ngầm, 1.250 chiến đấu cơ, và 8 tàu tấn công đổ bộ. Trong khi đó, nhóm triển khai tiền phương của Mỹ ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương có một tàu sân bay, 250 chiến đấu cơ và 4 tàu tấn công đổ bộ.
Tàu ngầm Mỹ vẫn giữ được lợi thế so với Trung Quốc về công nghệ tàng hình, khả năng duy trì hoạt động liên tục cũng như giám sát, phát hiện mục tiêu. Tuy nhiên, Trung Quốc giờ đây đặt mục tiêu loại bỏ bất lợi hàng hải lớn cuối cùng còn lại của họ so với Mỹ trong chiến tranh dưới mặt nước.
Hồi tháng 4, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tham dự lễ biên chế ba tàu quân sự tại một quân cảng ở thành phố Tam Á. Điểm nổi bật nhất của sự kiện này là tàu ngầm hạt nhân Type-094 Trường Chinh-18.
Trường Chinh-18 có thể trang bị 12 tên lửa đạn đạo JL-2, tầm bắn tối đa khoảng 8.000 km với khả năng mang theo đầu đạn hạt nhân. Được cho là tàu ngầm hạt nhân tiên tiến nhất của Trung Quốc cho tới nay, Trường Chinh-18 có vai trò như một công cụ răn đe chiến lược của Bắc Kinh.
Trong 56 tàu ngầm của Trung Quốc có 10 chiếc là tàu ngầm hạt nhân, theo báo cáo từ Bộ Quốc phòng Mỹ. Hạm đội tàu ngầm của Bắc Kinh dự kiến tăng lên từ 65 đến 70 chiếc vào cuối thập kỷ này.
Mỹ được cho là sẽ triển khai khoảng 10 tàu ngầm trên toàn bộ khu vực Thái Bình Dương. Nhật Bản, đồng minh gần gũi của họ, có kế hoạch biên chế thêm 22 tàu ngầm vào cuối tháng ba năm sau, nhưng ngay cả kết hợp lại, số tàu ngầm Mỹ - Nhật trong khu vực vẫn ít hơn so với hạm đội tàu ngầm Trung Quốc.
Một tàu ngầm mang tên lửa đạn đạo lớp Jin của Trung Quốc. Ảnh: TASS.
Trong khi đó, tàu ngầm Trung Quốc đang ngày càng trở nên táo bạo hơn trong các hoạt động trong lòng biển. Hôm 10/9, Nhật Bản phát hiện một tàu ngầm nghi là của Trung Quốc ở vùng tiếp giáp ngoài khơi đảo Amami Oshima.
Lực lượng Phòng vệ Nhật Bản (SDF) hồi tháng 1/2018 phát hiện một tàu ngầm Trung Quốc ở vùng tiếp giáp xung quanh nhóm đảo Senkaku/Điếu Ngư do Tokyo kiểm soát nhưng Bắc Kinh cũng tuyên bố chủ quyền trên biển Hoa Đông. Khi bị phát hiện, chiếc tàu ngầm nhanh chóng nổi lên để treo cờ, báo hiệu ý định đi qua vô hại.
Hoạt động hàng hải của Trung Quốc những năm gần đây đang mở rộng về phía Australia. Giới chuyên gia cho rằng việc sở hữu tàu ngầm hạt nhân sẽ giúp Australia nâng cao khả năng giám sát và kiềm chế sức mạnh hải quân Trung Quốc tại Thái Bình Dương, đồng thời giúp giảm bất lợi về số lượng tàu ngầm Mỹ so với hạm đội tàu ngầm Trung Quốc ở khu vực.
Theo một báo cáo do Viện Hudson ở Washington mới công bố, các mối đe dọa tàu ngầm đối với Mỹ và đồng minh đang tăng lên đáng kể.
"Tàu ngầm đã trở thành một yếu tố ngày càng quan trọng trong danh mục vũ khí của các đối thủ, đem lại những năng lực thiết yếu cho chiến lược của họ", báo cáo cho hay. "Muốn giải quyết các mối đe dọa từ tàu ngầm, quân đội Mỹ và đồng minh cần một cách tiếp cận chiến tranh chống ngầm mới bền vững và hiệu quả hơn. Nếu không, các đối thủ sẽ khai thác lợi thế ngày càng tăng của họ dưới đáy biển để làm thay đổi vĩnh viễn mối quan hệ an ninh giữa các đồng minh và đối tác Mỹ".
Kế hoạch Hải quân Mỹ năm 2021 cũng lưu ý tới những rủi ro từ lực lượng hải quân Trung Quốc với hạm đội lớn nhất thế giới và cho rằng Washington cần xây dựng một hạm đội "lớn và uy lực hơn", sở hữu nhiều tàu ngầm hơn.
Ni Lexiong, chuyên gia quân sự ở Thượng Hải, nhận xét cả Trung Quốc và Nga đều có năng lực chống ngầm yếu hơn so với Mỹ. Nhưng "những năm gần đây, khả năng chống máy bay, tàu mặt biển và tàu ngầm của Trung Quốc đã được cải thiện đáng kể, giúp làm giảm tương đối khả năng đe dọa từ tàu ngầm Mỹ, dù chưa thể triệt tiêu hoàn toàn".
Tuy nhiên, Zhou Chenming, nhà nghiên cứu quân sự tại Bắc Kinh, đánh giá các tàu ngầm Mỹ vẫn gây ra những mối lo ngại đáng kể đối với Trung Quốc.
"Mỹ có rất nhiều tàu ngầm hạt nhân và họ nghĩ chúng ta là một mối đe dọa", Zhou nói. "Năng lực của tàu ngầm Mỹ chắc chắn rất mạnh mẽ và đây là lý do Trung Quốc và Nga tìm cách nâng cao sức mạnh chống ngầm, đặc biệt khi tình hình an ninh quốc tế hiện nay không ổn định".
